Dân tộc Dao có nhiều tên gọi như Dao, Trại, Mán… Tuy nhiên, người Dao tự gọi mình là Dìu miền hay Kiềm mền. Kiềm mền có nghĩa là người ở rừng núi còn Dìu miền là người Dao. Tên gọi Dìu miền đã từng gắn liền với lịch sử hình thành của dân tộc Dao, được người Dao thừa nhận và đến nay nó đã trở thành tên gọi chính thức của tộc người này. Người Dao có tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Mông - Dao.
Người Dao ở Việt Nam vốn có nguồn gốc từ Quảng Đông, Quảng Tây (Trung Quốc), di cư đến qua nhiều thế kỷ khác nhau. Do nhiều biến cố lịch sử như sự đàn áp bóc lột dã man của chế độ phong kiến, chiến tranh, hay tình trạng đói kém mất mùa nhiều năm mà một bộ phận người Dao đã phải di cư vào Lạng Sơn và Quảng Ninh (Việt Nam) rồi từ đây lại sang các huyện Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam và Yên Thế của tỉnh Bắc Giang qua nhiều thời kỳ, bằng nhiều con đường, với nhiều nhóm địa phương khác nhau để sinh cơ lập nghiệp.
Dân tộc Dao ở Bắc Giang chủ yếu thuộc các nhóm Dao Thanh Y, Dao Thanh Phán và Dao Lô Gang. Trong số các nhóm Dao hiện đang có mặt tại tỉnh Bắc Giang thì Dao Thanh Y đến cư trú khoảng thế kỷ XVII, còn Dao Lô Gang đến muộn hơn, có thể từ cuối thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX. Hiện nay, họ sống tập trung thành làng riêng hoặc xen kẽ với một số dân tộc anh em như Tày, Nùng, Sán Chay...
Theo số liệu thống kê năm 2014, người Dao ở Bắc Giang có khoảng hơn 9 nghìn người, tập trung ở các huyện: Sơn Động, Lục Nam, Lục Ngạn.
Khi mới đến Bắc Giang, người Dao sống du canh du cư và đốt rừng làm nương rẫy. Hái lượm lâm thổ sản, săn bắt là nguồn sống chủ yếu của họ. Sau này khi đã định canh định cư, người Dao ở Bắc Giang vẫn làm nương rẫy là chủ yếu. Đồng bào có làm ruộng nước nhưng không phổ biến. Việc canh tác trên các nương rẫy phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên và là hoạt động mưu sinh chính không thể thiếu được trong mỗi gia đình. Tất cả các hoạt động khác như chăn nuôi, các ngành nghề thủ công gia đình, trao đổi buôn bán hay săn bắn hái lượm đều là những hoạt động kinh tế phụ mang tính chất bổ trợ cho hoạt động trồng trọt.
Trang phục phụ nữ dân tộc Dao ở Bắc Giang tùy theo từng nhóm mà có sự khác biệt đôi chút về kiểu thức hoa văn. Áo có màu chàm đen hoặc thẫm. Áo nam người Dao có màu chàm đậm được cắt may đơn giản gồm bốn mảnh vải ghép lại. Quần nam đơn giản, không có họa tiết gì.
Giống như các dân tộc khác ở vùng trung du, nhà ở của người Dao ở Bắc Giang được làm bằng tre, nứa, lá.
Nguồn: Địa chí Bắc Giang
Trâm Anh (tổng hợp)
