Tính riêng 09 tháng đầu năm 2016 đã có 11 lần công dân tập trung đông người lên tỉnh khiếu kiện. Việc công dân thường xuyên khiếu kiện vượt cấp, đông người không chỉ làm mất an ninh, trật tự xã hội trên địa bàn mà còn gây bất lợi cho hình ảnh của địa phương, dẫn đến hậu quả không nhỏ trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Việc công dân liên kết với nhau để khiếu kiện đông người thường liên quan đến lĩnh vực đất đai, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư, chế độ chính sách xã hội…

Hầu hết là những vụ khiếu kiện đã được Chủ tịch UBND tỉnh có quyết định giải quyết khách quan, đúng pháp luật; được nhiều cấp, nhiều ngành kiểm tra, rà soát; được đối thoại công khai, dân chủ và được giải thích, tuyên truyền, vận động nhiều lần nhưng công dân vẫn tiếp tục cấu kết hoặc xúi giục khiếu kiện tập thể.

Ngoài ra, có một số công dân mặc dù có nội dung khiếu nại, tố cáo (KNTC) riêng lẻ, đã được giải quyết đúng chính sách, pháp luật, nhưng vẫn cố tình khiếu kiện dai dẳng hoặc tham gia vào các đoàn khiếu kiện đông người khác gây rối trật tự công cộng.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc công dân tập trung khiếu kiện đông người, trong đó phải kể đến những nguyên nhân sau:

Về mặt khách quan, chủ yếu do cơ chế, hệ thống pháp luật, chế độ chính sách (nhất là trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai, bồi thường giải phóng mặt bằng) thường xuyên thay đổi qua các thời kỳ, chưa phù hợp với tình hình thực tế tại từng địa phương, có những bất cập làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người dân; một số vụ việc xảy ra đã lâu không có đủ tài liệu, căn cứ chứng minh. Đặc biệt là sau khi Chủ tịch UBND tỉnh tổ chức đối thoại các vụ việc KNTC phức tạp, tồn đọng theo Kế hoạch số 2100/KH-TTCP ngày 19/9/2013 của Thanh tra Chính phủ, Kế hoạch số 01/KH-UBND ngày 02/01/2014 của UBND tỉnh đã có thông báo chấm dứt xem xét, giải quyết KNTC dẫn đến việc công dân không nhất trí, tiếp tục lên tỉnh khiếu kiện.

Xét về nguyên nhân chủ quan, là do trách nhiệm của một số ngành, địa phương còn chưa cao trong việc thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC; việc xử lý đơn thư còn chậm; chất lượng giải quyết KNTC vẫn còn những hạn chế nhất định, tỷ lệ tiếp tục khiếu kiện còn cao; quá trình giải quyết vẫn còn sai sót; việc tổ chức thực hiện một số quyết định, kết luận của Chủ tịch UBND tỉnh chưa dứt điểm; công tác dân vận chính quyền, công tác tuyên truyền giải thích về chính sách bồi thường khi thu hồi đất ở một số dự án và việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại một số địa phương làm chưa tốt; sự vào cuộc của Ủy ban MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội ở một số nơi còn hạn chế.

Mặt khác, một số công dân cố tình KNTC phức tạp, kéo dài, có những đòi hỏi không đúng quy định của pháp luật; một số phần tử xấu, cơ hội chính trị, tổ chức lôi kéo, xúi giục công dân khiếu kiện phức tạp, kéo dài cũng là nguyên nhân dẫn đến tình hình khiếu kiện đông người gây phức tạp tình hình.

Bên cạnh đó, việc chưa có biện pháp xử lý nghiêm, kịp thời các trường hợp lợi dụng dân chủ và quyền KNTC xúi giục, kích động gây rối an ninh trật tự, gây khó khăn trong công tác giải quyết KNTC.

Từ thực tiễn công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC ở Bắc Giang trong thời gian qua, có thể đưa ra một số kinh nghiệm và giải pháp nhằm giải quyết, xử lý có hiệu quả và hạn chế tình trạng khiếu kiện đông người trong thời gian tới như sau:

Một là, các cấp, các ngành cần tiếp tục xác định tiếp công dân và giải quyết KNTC là nhiệm vụ trọng tâm với trách nhiệm cao hơn và quyết liệt hơn; nắm chắc tình hình và tập trung, chủ động giải quyết kịp thời các vụ việc mới, không để phát sinh điểm nóng, tích cực rà soát, giải quyết triệt để các vụ việc tồn đọng kéo dài; vận động và phân hóa các đối tượng trong thực hiện các thông báo chấm dứt thụ lý, giải quyết đối với các vụ đã rà soát. Chú trọng đến công tác đối thoại, giáo dục, thuyết phục người dân, đặc biệt là các vụ khiếu kiện tập thể.

Hai là, phát huy đúng mức vai trò của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đặc biệt là cấp huyện trong việc rà soát các vụ việc trên địa bàn, xây dựng kế hoạch, tập trung giải quyết các vụ việc KNTC phức tạp, đông người, đặc biệt là các điểm có nguy cơ phát sinh khiếu kiện. Đề cao trách nhiệm cá nhân đối với Chủ tịch UBND các xã, phường, thị trấn và Chủ tịch UBND các huyện, thành phố, kiên quyết không để công dân tụ tập liên kết với nhau thành đoàn đông người lên tỉnh và ra Trung ương khiếu kiện trái pháp luật gây mất ổn định xã hội.

Trong quá trình giải quyết khiếu nại các vụ việc theo quy định của pháp luật, để hạn chế việc khiếu nại phát sinh cần phải có sự kết hợp với chính sách an sinh xã hội nhằm ổn định cuộc sống của nhân dân; kịp thời báo cáo các vụ khiếu nại phức tạp để các cơ quan chức năng có biện pháp giải quyết.

Ba là, khiếu kiện đông người tuy có tính đặc thù là có đông công dân liên kết với nhau để thực hiện việc khiếu kiện. Song mỗi cá nhân lại có những yêu cầu, nguyện vọng, quyền lợi khác nhau. Việc liên kết với nhau để khiếu kiện đông người nhằm gây áp lực với các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương để được sớm giải quyết vụ việc. Mối liên kết này chỉ mang tính nhất thời, dựa dẫm vào nhau để đòi hỏi quyền lợi, chứ không mang tính bền chặt. Vấn đề ở đây là cán bộ tham gia giải quyết phải có phương pháp giải quyết linh hoạt, thích hợp với từng loại đối tượng khiếu kiện và nội dung khiếu kiện.

Cần phân hóa đối tượng, nội dung vụ việc. Loại trừ được vai trò “cầm đầu” của người đại diện đoàn khiếu kiện đông người, vô hiệu hóa các yếu tố liên kết, làm cho các vụ khiếu kiện đông người tách ra thành trở thành những vụ khiếu nại của từng cá nhân thì việc giải quyết khiếu kiện đông người mới có hiệu quả.  

Bốn là, cán bộ tham gia tiếp và giải quyết các vụ việc đông người cần có bản lĩnh chính trị vững vàng, không được phép nóng vội mà cần thật bình tĩnh để có phương án xử lý các tình huống; phối hợp với các lực lượng chức năng kịp thời nắm bắt thông tin, diễn biến vụ việc, tổ chức tiếp, đối thoại, tuyên truyền, vận động công dân thực hiện đúng quy định về quyền KNTC theo pháp luật hiện hành.

Năm là, Thanh tra tỉnh tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về tiếp dân, giải quyết KNTC đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị; chú trọng những nơi có nhiều đơn KNTC phức tạp, tồn đọng kéo dài. Đoàn ĐBQH tỉnh và HĐND tỉnh tăng cường giám sát đối với chính quyền các cấp chuyên đề về công tác tiếp công dân giải quyết KNTC, ưu tiên tập trung giám sát tại những nơi có nhiều vụ việc phức tạp, nhiều vụ việc tồn đọng, kéo dài.

Sáu là, Ủy ban MTTQ chủ động phối hợp với UBND cùng cấp và các đoàn thể chính trị - xã hội tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, vận động, thuyết phục các thành viên, hội viên và các tầng lớp nhân dân chấp hành pháp luật về KNTC, thực hiện các quyết định, kết luận giải quyết KNTC đã có hiệu lực pháp luật; tổ chức công khai tại nơi cư trú về kết quả quá trình giải quyết của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với các vụ việc khiếu kiện phức tạp, kéo dài để tạo sự đồng thuận của nhân dân; chỉ đạo thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, củng cố, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của các Tổ hòa giải và Ban Thanh tra nhân dân, để kịp thời hòa giải, giải quyết các mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, hạn chế phát sinh KNTC.

Bên cạnh đó, cần có quy định cụ thể về giải quyết KNTC đông người, trong đó quy định rõ trách nhiệm của các ngành, các cấp, các đoàn thể trong việc phối hợp xử lý; có chế tài buộc thực hiện đối với các trường hợp không tự giác chấp hành các quyết định, kết luận giải quyết KNTC đã có hiệu lực pháp luật cũng như cần có chế tài và biện pháp xử lý nghiêm những trường hợp lợi dụng quyền dân chủ, quyền khiếu nại, tố cáo của công dân để kích động, lôi kéo, xúi giục tổ chức khiếu nại đông người, vượt cấp./.