Khi đến đây, cảm nhận đầu tiên đối với du khách là một không gian xanh bao la, thoáng đạt và yên bình. Xen kẽ những dãy núi trùng điệp là thấp thoáng những bản làng của đồng bào người Tày, Nùng, Dao, Sán Chỉ ẩn hiện hữu tình giữa màu xanh của núi rừng, trời đất.

Một bức tranh thủy mặc hiện ra khi du khách đến với Cấm Sơn

Dòng Cấm Sơn khởi nguồn từ huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn, đến Lục Ngạn bị chặn lại thành hồ. Nằm ở độ cao khoảng 300m so với mực nước biển, hồ Cấm Sơn là công trình đại thuỷ nông lớn thứ tư của cả nước (sau hồ Dầu Tiếng ở Tây Ninh, hồ Phú Ninh ở Quảng Nam và hồ Kẻ Gỗ ở Hà Tĩnh). Với diện tích khoảng 2.650ha, chiều dài khoảng 25km, bề ngang nơi rộng nhất khoảng 7km, hồ Cấm Sơn là nhà máy điều hòa không khí khổng lồ cho miền sơn cước Lục Ngạn. Nhờ có hồ mà khí hậu trong vùng quanh năm ôn hòa, dịu mát, đồng thời hồ còn cung cấp nguồn nước tưới chính cho sản xuất nông nghiệp của hai tỉnh Hải Dương và Bắc Giang.

Hồ Cấm Sơn có dung tích khoảng 248 triệu m³ nước. Vào mùa khô, nước cạn, lòng hồ hiện ra những bãi bồi dày phù sa được người dân địa phương tận dụng để trồng ngô và hoa màu đan xen. Mùa mưa, mặt hồ trải rộng với hàng trăm đảo lớn, nhỏ nằm rải rác. Bao quanh hồ là những ngọn núi cao quanh năm xanh ngắt một màu, nhấp nhô, trùng điệp. Vẻ đẹp trời, mây, non, nước hòa quyện làm một khiến cảnh quan nơi đây vô cùng thơ mộng, quyến rũ, chẳng khác nào một vịnh Hạ Long thu nhỏ. Với vẻ đẹp sơn thủy hữu tình, Cấm Sơn chính là nguồn cảm hứng để nhạc sĩ Phó Đức Phương sáng tác ca khúc nổi tiếng “Hồ trên Núi”.

Trời, mây, non, nước Cấm Sơn hiện lên thật hùng vĩ, hữu tình.

Bên cạnh nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, Cấm Sơn còn chứa đựng kho tàng văn hóa đặc sắc của cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Sán Chay, Sán Chỉ. Đến đây, du khách sẽ có dịp chiêm ngưỡng những nếp nhà sàn vương khói lam chiều ẩn hiện sau những triền đồi, rừng cây; nghe làn điệu Sli, Soong Hao đằm thắm; xem lễ hội xuống đồng, cầu mùa, mừng năm mới, mừng nhà mới độc đáo và thưởng thức những món đặc sản nhâm nhi li rượu nồng cay của đồng bào…; đặc biệt là được hòa mình vào không gian vô cùng lãng mạn trên bến dưới thuyền - một nét văn hóa đặc trưng của Cấm Sơn. Vào mỗi buổi sáng sớm hay chiều tà, hàng trăm chiếc thuyền chở hàng hóa tấp nập đi lại trên mặt hồ. Những phiên chợ bán đủ các mặt hàng như chè lam, xôi bảy màu, thịt lợn cắp nách, gà đồi, các loại hoa quả… họp ngay trên mặt hồ tạo nên khung cảnh đa sắc màu nơi miền sơn cước.

Đến đây du khách sẽ có cơ hội được thưởng thức món đặc sản Khau nhục của người dân hiếu khách.

Thời gian thích hợp nhất để chiêm ngưỡng cảnh sắc, không gian mặt hồ Cấm Sơn trong xanh soi bóng núi rừng và hoa cỏ là buổi sớm mai và lúc chiều tà. Mặt hồ khi đó gợn sóng lấp lánh trong nắng sớm hay ánh tà dương, thấp thoáng vài chiếc thuyền nan khua nhẹ mái chèo, lòng lữ khách chợt nao nao một nỗi niềm bâng khuâng xa vắng...

Thời gian lý tưởng để chiêm ngưỡng cảnh sắc nơi đây là buổi sớm mai hoặc chiều tà

Chính sự hoang sơ, vắng vẻ, bình dị và tĩnh lặng của miền sơn cước Cấm Sơn đã lôi cuốn ngày càng nhiều du khách trong và ngoài nước tìm đến đây, đặc biệt là những ai ưa thích du lịch sinh thái. Hiện nay, tỉnh Bắc Giang đang kêu gọi các dự án đầu tư sân gôn; phát triển các loại hình du lịch leo núi, câu cá, nghỉ dưỡng tại khu vực hồ Cấm Sơn; xây dựng tour du lịch kết nối hồ Cấm Sơn với hồ Khuôn Thần, núi Ba Hòn, suối Cấm, suối Mọc, suối Vảy Rồng, núi Kỉn, làng Mấn, đảo Lăn Lóc (Bắc Giang); hang Dơi, hang Gió (huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn)… hứa hẹn tương lai không xa sẽ là một trong những địa chỉ du lịch và nghỉ dưỡng hấp dẫn ở miền Bắc nước ta.