Phụ nữ Cao Lan chuẩn bị gói bánh vắt vai.

Phải khó khăn lắm tôi mới đến được Đèo Gia sau gần ba giờ “đánh vật” với những "ổ voi", "ổ gà" trên đường. Nhưng đổi lại, tôi rất thích thú bởi lần đầu tiên được thưởng thức món bánh vắt vai lạ miệng của đồng bào nơi đây. Với người dân tộc Cao Lan, bánh vắt vai là thứ không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên của mỗi gia đình vào ngày lễ, Tết quan trọng trong năm. 

Vào ngày này, ông Chung Văn Thảo (67 tuổi), bản Đồng Bụt cũng tất bật hết bản trên, xóm dưới để làm lễ tạ đất trời, cầu mong may mắn cho xóm làng và gia chủ. Ông kể: Thường một năm, người Cao Lan làm bánh vắt vai hai lần (Tết Nguyên đán và mồng 3- 3 âm lịch). Ngoài để thờ cúng tổ tiên, bánh vắt vai còn là món quà biếu. Bánh được làm với hai phần riêng biệt ở hai đầu, thắt lại ở giữa nên có thể vắt lên vai mang đi biếu người thân hay mang theo lên rẫy. 

Bánh vắt vai.

Chị Đàm Thị Hồng, bản Đồng Bụt vừa thoăn thoắt nặn bánh vừa vui vẻ bộc bạch: Làm bánh vắt vai không quá vất vả nhưng khá cầu kỳ, đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm. Trong gia đình, việc làm bánh do phụ nữ đảm nhiệm, do vậy trẻ em gái từ khi lên 8 đã được cha mẹ truyền dạy cách làm bánh. Nguyên liệu để làm bánh gồm: Gạo nếp Phì Điền (loại gạo nương thơm ngon nổi tiếng ở Lục Ngạn), đường, đậu xanh, lá chuối, rau ngải cứu… 

Để làm nên những chiếc bánh vắt vai thơm ngon, ngọt bùi cần thực hiện nhiều công đoạn: Gạo nếp nghiền nhỏ bằng cối xay đá; lá ngải cứu luộc lẫn nước vôi trong cho bớt vị chát, đắng, sau đó nghiền nhỏ trộn cùng bột nếp. Công đoạn nặn bánh khá đơn giản, làm sao để thành những viên tròn sau đó cho nhân bánh gồm đường, đậu xanh vào giữa. Dùng lá chuối tươi nướng qua trên than hồng để gói bánh. Gói xong, bánh được luộc cách thủy khoảng hai giờ đồng hồ, vớt ra để ráo nước là có thể dùng được. 

Một chiếc bánh đạt yêu cầu phải bảo đảm cả về hình thức và hương vị, có màu xanh của lá chuối, hương thơm của đậu xanh, lá ngải cứu, vị ngọt của đường… Từ lâu, bánh vắt vai được coi là món ăn độc đáo của đồng bào dân tộc Cao Lan.