Lượt xem:
Đình Thổ Hà là một công trình điêu khắc nghệ thuật có quy mô hoành tráng và độc đáo nằm ngay bên bờ sông Cầu, giữa một cảnh quan thơ mộng với cây đa, bến đò. Đình được xây dựng vào thế kỷ XVII, thời vua Lê Chính Hòa năm thứ 7 (1685); đến năm 1807, thời Gia Long thứ 5 thì xây dựng thêm toà tiền tế và hai dãy tả vu, hữu vu. Đình được xây dựng theo lối kiến trúc kiểu chữ Công, toà bái đường dài khoảng 27m, rộng khoảng 16m, dựng trên nền cao khoảng 0,5m, xung quanh đình được bó đá tảng xanh, chia 3 cấp, 4 góc là 4 đầu đao cong vút, mái đình được lợp bằng ngói mũi hài to bản. Đầu bờ nóc uốn cong hình lưỡi liềm. Các góc mái có gắn nghê và thú nhỏ bằng sành có màu đỏ tía; 22 đầu bẩy lớn được chạm rồng, nghê, mây, thú rất chau chuốt. Toà bái đường 4 gian, có 48 cột gỗ lim lớn (cột to nhất có chu vi tới 2,5m); bộ khung mái bằng gỗ được chạm trổ tinh vi, sinh động. Trong đình, trên các bộ phận kiến trúc là các hình trang trí hoa văn với các đề tài rồng, thú, hoa, lá, mây, lửa, nghê, sóc, bên cạnh đó là các bức chạm trổ hình cô gái cưỡi chim phượng, cưỡi đầu rồng…
Nền tòa bái đường được lát bằng đá xanh nhẵn bóng; bức cửa võng thếp vàng được chạm trổ lộng lẫy càng làm tăng thêm nét trang nghiêm, cổ kính cho toà bái đường. Đây là một trong những cửa võng đình đẹp nhất nước ta. Đặc biệt ở cửa võng có 5 đầu rồng bằng gốm sành do người Thổ Hà làm ra. 5 đầu rồng này cùng bộ kìm sô (những linh vật) có trách nhiệm trấn thiên an địa cho đình, là những cổ vật bằng gốm sành, xác định được tuổi có niên đại sớm nhất ở Thổ Hà (không muộn hơn năm 1685-1692). Trong đình có ba tấm bia to:Thủy tạo đình miếu bi nói về việc xây dựng đình, Cung sao sự tích thánh (Lão Tử) nói về sự tích thành hoàng Thái thượng lão quân, Bia sao sắc phong sao các đạo sắc của các triều đại trước phong tặng. Ngoài ra còn có các bia khác quy tập tại đình nói về những điều lệ trong dân đã quy định. Trong đình hiện còn lưu giữ được nhiều văn bia ghi lại quá trình xây dựng và thánh tích, tín ngưỡng của dân làng Thổ Hà giống như tín ngưỡng của cư dân vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam. Suốt hơn 300 năm qua, đình đã đảm nhiệm vai trò là nơi thờ cúng tâm linh, nơi hội họp và nơi sinh hoạt văn hoá, văn nghệ của làng.
Trong suốt thời gian từ lúc được xây dựng tới bây giờ, ngôi đình đã được sửa sang và nâng cấp rất nhiều lần. Năm 1977 - 1979 nhà nước đã đầu tư kinh phí và cử cán bộ về trùng tu, nâng ngôi đình cao thêm 1,8m, nhưng ngôi tiền tế vẫn chưa nâng. Năm 1988 dân Thổ Hà với tinh thần tự lực cánh sinh đã tôn tạo ngôi tiền tế và nâng cao bằng ngôi đình. Từ năm 2006 đến nay, được sự quan tâm từ Chương trình mục tiêu quốc gia cụm di tích đình - chùa Thổ Hà được đầu tư 38 tỷ đồng dành cho sửa chữa tu bổ. Công trình đã hoàn thành giúp cho quần thể văn hoá độc đáo này ngày càng khang trang, xứng đáng với tầm vóc là di tích lịch sử - văn hoá, kiến trúc-nghệ thuật cấp quốc gia./.
